Stappenplan voor ethische analyse

Naam

Stappenplan voor ethische analyse

Ontwikkeld door

Ine Van den Eynde

Wat?

Een stappenplan dat bedoeld is voor het bespreken van negatieve contractervaringen: ervaringen die in negatief contrast staan met hoe men graag mensen wil behandelen of hoe men zelf wil behandeld worden. “Deze groeien maar uit tot een echte ethische ervaring, als men erover nadenkt en doorheen reflectie tot een besef komt van wat betere zorg kan zijn en daar ook naar handelt. (…) Ethische contrastervaringen kunnen dus leiden tot uitvoerige besprekingen met een mentor, een hoofdverpleegkundige, een arts, of met een team …” ¹ Fransen Ria & Van den Eynde Sabine, De 11de dimensie. Waarden, zingeving en spiritualiteit in de zorg, Geel, Campinia Media, 2008, p.76 – 77

Hoe?

Er wordt gewerkt met een formulier, een “feitenfiche” waarop alle stappen worden ingevuld. Deze fiche wordt overlopen binnen de reflectiegroep die de casus bespreekt. Dat kan een groep studenten met hun begeleider zijn, maar ook een zorgteam. Deze fiche bevat 5 stappen

Fasen ²o.c. p. 93-103

1. Verzamelen van feiten
   • – Aanleiding van het overleg: waarom wordt juist deze situatie aan de groep voorgelegd.
   • – Wat is er precies gebeurd? Hierbij worden enkel feiten besproken, geen normen of gevoelens. Deze feiten worden in sleutelwoorden op het formulier weergegeven.
   • – Wie is erbij betrokken? Hoe kijken zij naar de gebeurtenis? Dit peilt naar de sleutelfiguren van de situatie. Dit is minstens de zorgvrager en de zorgverlener die de situatie heeft aangebracht. De zorgverlener moet daarbij goed beseffen dat zijn inbreng nooit neutraal is.
   • – Draagkracht -draaglast balans. Daarbij gaat het om zowel de fysische, de psychische als de existentiële dimensie. Hoe kijken de zorgvragers naar wat hen overkomt? Waar halen ze de kracht vandaan om daar mee om te gaan?
   • – Achtergrondinformatie: wat is de persoonlijke levensgeschiedenis van de zorgvrager? Heeft de zorgvrager een bijzondere vertrouwenspersoon? Wat zijn de gangbare zorgpraktijken in de organisatie of de omgeving ervan? Wat is de zorgvisie van de organisatie waarin de situatie zich afspeelt?
2. Verhelderen van waarden, normen, ethisch–juridische problemen en zorgdoelen?
   • – Achterhalen van botsende waarden en normen. De verschillende betrokkenen hebben elk een aantal waarden en normen die gekoppeld zijn aan de situatie. Deze kunnen conflicterend zijn. Bv. voor de zorgvrager is privacy een belangrijke waarde, bijgevolg is haar norm dat dat er niemand binnenkomt als ze gewassen wordt. De hoofdverpleegkundige hecht er veel waarde aan dat de stagiaire deskundig werkt, dus haar norm is dat ze wel mag binnenkomen om dit te controleren. Deze waarden en normen worden in een tabel opgesomd.
   • – Benoemen van de knelpunten. Een knelpunt kan meestal in een of-of zin worden geformuleerd. Bv. Of mag de hoofdverpleegkundige binnenkomen tijdens het wassen of ze kan niet controleren hoe het werk wordt uitgevoerd.
   • – Het dilemma moet geformuleerd worden vanuit een zorgvrager-gericht perspectief. Bv. de zorgvrager vindt het niet fijn dat de hoofdverpleegkundige plots binnenkomt tijdens het wassen, maar ze vindt het niet erg als de hoofdverpleegkundige haar vraagt of ze van meet af aan bij deze zorg betrokken mag worden.
   • – Vertalen van de of-of knelpunten in en-en oplossingen: Bv. Hoe verkrijgt deze zorgverlener dat haar privacy wordt gerespecteerd en dat de hoofdverpleegkundige ervoor kan zorgen dat zij goed verzorgd wordt door de stagiaire.
   • – Het is belangrijk dat men ook de perspectieven hoort van de betrokkenen die zich niet spontaan laten horen: de “stille” mensen die met alles akkoord lijken te gaan.
3. Een zorgplan ontwikkelen: formuleren van concrete handelingen op korte termijn, SMART geformuleerd: specifiek, meetbaar, aanbaardbaar & realistisch) en binnen een duidelijk tijdspad. Bij het formuleren van dit plan wordt vertrokken van de ethische kubus: het plan moet verantwoord zijn tegenover alle betrokkenen in intentie, handeling en gevolgen; vanuit een houding van zorgzaamheid en menswaardigheid; voor de hele mens in al zijn aspecten (lichamelijk, psychisch, sociaal & existentieel) en op de drie actieterreinen (micro, meso, macro).
4. Evaluatie. Het is belangrijk om de evaluatie momenten vooraf in te plannen.

Bronvermelding

Fransen Ria & Van den Eynde Sabine, De 11de dimensie. Waarden, zingeving en spiritualiteit in de zorg, Geel, Campinia Media, 2008,

Documenten

Formulier stappenplan

Ethische kubus

Noten

• 1
  Fransen Ria & Van den Eynde Sabine, De 11de dimensie. Waarden, zingeving en spiritualiteit in de zorg, Geel, Campinia Media, 2008, p.76 – 77
• 2
  o.c. p. 93-103