Overlegmethoden in de zorg

Overlegmethoden in de zorg

Introductie 

Zorgen is een relationeel gebeuren.  Het speelt zich af in een dialoog tussen zorgvrager en zorgverlener of vaak ook in een trialoog tussen zorgvrager, zorgverlener en de naasten van de zorgvrager.  Maar het gaat niet om relaties tussen gelijken:  de zorgvrager en zijn naasten bevinden zich meestal in een zeer kwetsbare en afhankelijke situatie, terwijl de zorgverlener zich niet of veel minder kwetsbaar is in de gegeven situatie. Bovendien leven wij in een cultuur die gekenmerkt wordt door waardenpluralisme.  Zowel door de machtsongelijkheid, als door het waardenpluralisme, staan zorgverleners voortdurend voor de vraag: hoe moet ik handelen om het goede te doen in deze situatie. 

Het gaat daarbij niet alleen om de grote ethische vragen over leven of dood, maar ook over kleine ethische vragen die we ervaren in het dagelijkse leven.  Daarom is het nodig dat zorgverleners regelmatig nadenken over de manier waarop ze met hun cliënten omgaan. 

De beste manier om dat te doen is via een moreel beraad. Een moreel beraad kan men omschrijven als:  

“een vertrouwelijk groepsgesprek tussen collega’s over een casus uit hun praktijk die door een van hen is ingebracht.  Deze casus bevat in ieder geval één morele (ethische) vraag : een vraag naar wat de casusinbrenger als professional moet of mag doen (of nalaten) in de betreffende situatie.  Tijdens dit gesprek, dat het karakter heeft van een dialoog onderzoeken de deelnemers gezamenlijk hun gezichtspunten en ontwikkelen zij argumenten om uiteindelijk te kunnen bepalen hoe op die morele vraag het beste beantwoord kan worden.  Het beraad volgt daartoe steeds hetzelfde grondplan.  Om het gesprek in goede banen te leiden en te houden, wordt het begeleid door een gespreksleider, die zelf niet inhoudelijk deelneemt.  Er wordt gebruik gemaakt van een passende gespreksmethodiek, waarin de te nemen denkstappen beschreven worden.” ¹ De Bree Meno en  Veening Eite, Handleiding moreel beraad. Professionele gids voor zorgprofessionals, Assen: Uitgeverij Koninklijke Van Gorcum, 2de dr., 2016, p. 3 

Maar om een moreel beraad te organiseren, dienen een aantal randvoorwaarden vervuld te zijn.  Bert Molenwijk formuleert dit als volgt: ² Van Dartel Hans en Molenwijk Bert (red), In gesprek blijven over goede zorg. Overlegmetoden in moreel beraad, Amsterdam: Boom, 2014, p.32 – 34

• Men moet de juiste doelen nastreven: het moet gaan om het beantwoorden van een morele vraag, niet louter over kennisvragen of praktische vragen 
• Het moet gaan om een situatie waarin een morele vraag door overleg moet of kan worden beantwoord, niet om een situatie waarin een leidinggevende een normatief oordeel moet vellen. (Bv. Door een medewerker op zijn gedrag aan te spreken) 
• De methodologische voorwaarden moeten vervuld zijn: er moet een goede en oprechte morele vraag gesteld zijn, Het management moet het moreel beraad ondersteunen qua tijd en plaatsvervangende bezetting.  De deelnemers moeten bereid zijn om een open, constructief en respectvol gesprek aan te gaan 
• De doelen van het moreel beraad moeten zuiver zijn: het vrije onderzoek moet gegarandeerd worden.  Het is bijvoorbeeld niet goed dat de leidinggevende een moreel beraad aanwendt om door hem gewenste beleidsveranderingen te ondersteunen. 

Daarom willen we ook een aantal alternatieven voor moreel beraad aanbieden.  Deze leiden tot een minder grondige analyse dan een moreel beraad zelf, maar wanneer een moreel beraad niet mogelijk is, bieden ze wel haalbare alternatieven om een aantal casussen ethisch te onderzoeken. 

En tot slot willen we ook benadrukken dat het ook zinvol en nodig is om regelmatig opleidingen in moreel handelen te voorzien voor de medewerkers. 

Bibliografie

De Bree Meno en  Veening Eite, Handleiding moreel beraad. Professionele gids voor zorgprofessionals, Assen: Uitgeverij Koninklijke Van Gorcum, 2de dr., 2016, 351 p.

Van Dartel Hans en Molenwijk Bert (red), In gesprek blijven over goede zorg. Overlegmetoden in moreel beraad, Amsterdam: Boom, 2014, 142 p.

0p het web

Ook in Wallonië is er een website die ethische methodieken inventariseert. U kan hem vinden via de URL: https://ressort.hers.be/ressources/outils

In Nederland is er het Netwerk ethiekondersteuning Nederland (NEON), dat te vinden is via de URL: https://hetneon.nl/

Noten

• 1
  De Bree Meno en  Veening Eite, Handleiding moreel beraad. Professionele gids voor zorgprofessionals, Assen: Uitgeverij Koninklijke Van Gorcum, 2de dr., 2016, p. 3 
• 2
  Van Dartel Hans en Molenwijk Bert (red), In gesprek blijven over goede zorg. Overlegmetoden in moreel beraad, Amsterdam: Boom, 2014, p.32 – 34