Waarden in dialoog

Naam

Waarden in dialoog

Ontwikkeld door

Axel Liégeois

Wat?

Waarden in dialoog is wellicht de meest theoretisch uitgebouwde methodiek voor moreel beraad. Hij is uitgewerkt door een academicus pur sang: Axel Liégeois, professor in de theologie aan de KU Leuven, maar ook stafmedewerker ethiek bij de Broeders van Liefde.

De sterk theoretische onderbouw komt blijkt uit het feit dat prof. Liégeois de ethische basis van zijn systeem sterk heeft uitgewerkt. Hij vertrekt van een relationele mensvisie waarin de mens niet enkel een autonoom individu is, maar ook een relationeel wezen. Bijgevolg leeft die in een spanningsveld tussen individualiteit en verbondenheid. Tussen zorgverlener, zorgvrager en diens naasten bestaat in deze visie een wederkerige relatie, waarin in dialoog beslist wordt over de te ondernemen acties. Bijgevolg legt zijn ethiek minder de nadruk op het individu, maar veel meer op menselijke relaties. Aan de basis van het model liggen tien gedefinieerde grondhoudingen en tien eveneens gedefinieerde waarden; De sterke theoretische onderbouw van het model is zeker een sterk punt, maar uiteraard heeft elk voordeel ook zijn nadeel: het model is vrij complex en het vraagt ook meer tijd dan de meeste andere modellen van moreel beraad. 1 Maar Prof. Liégeois stelt ook een aantal verkorte versies van zijn model voor. We zullen die bespreken onder het tabblad “andere modellen”.

Hoe?

Dit moreel beraad wordt gehouden in groep, geleid door een gespreksleider die het model goed kent. Bij de aanvang wordt eerst de situatie zo objectief mogelijk beschreven, waarna de deelnemers hun intuïtie over de casus uitspreken. De situatie wordt echter benaderd vanuit verschillende perspectieven: dat van de zorgvrager, naastbetrokkenen 2 Prof. Liégeois gebruikt de term “naastbetrokkenen” voor de naaste omgeving van de zorgvrager: samenwonende partner, familie, … . Vanuit de focus op dialoog moeten deze perspectieven bij het begin van de casusbespreking worden uitgesproken. Uiteraard begint niemand aan het gesprek als een onbeschreven blad. Het is dus goed dat iedereen verwoordt welk gevoel die bij de situatie heeft. Daarop wordt aan alle deelnemers gevraagd om hun ethische grondhouding bij deze casus uit te spreken. Prof. Liégeois heeft daarvoor een kader uitgewerkt met tien ethische grondhoudingen: aandacht – mildheid – betrokkenheid – respect – verantwoordelijkheid – wijsheid – integriteit – moed – responsiviteit – zelfreflectie. Deze grondhoudingen worden in zijn boek gedefinieerd. 3 Liégeois Axel, Waarden in dialoog. Ethiek in de zorg, Tielt, Lannoo Campus, 2019, p.82 – 87

Daarop wordt de ethische vraag geformuleerd en wordt voor alle betrokken partijen de motieven verhelderd, de handelingsmogelijkheden gedetecteerd en de effecten daarvan ingeschat. Daarop volgt een evaluatie van de situatie waarin op de casus betrokken waarden worden geformuleerd. Ook dit gebeurt aan de hand van tien vooraf gedefinieerde waarden: vertrouwen – welbevinden – beschermwaardigheid – autonomie – zorgverlening – privacy – participatie – rechtvaardigheid – duurzaamheid – solidariteit. Daarnaast worden ook de gehanteerde normen uitgesproken, op het juridische domein, de deontologie, de ethiek en de organisatie waarbinnen men werkt. Dan worden de uitgesproken intuïties samengebracht, met de bedoeling om tot één of eventueel twee gezamenlijke intuïties te komen.

Dan volgt de waardetoets: alle deelnemers scoren individueel de waarden (uit de lijst van tien vooraf gedefinieerde waarden) die op de situatie betrokken zijn. Dit gebeurt niet aan de hand van een cijfer, maar aan de hand van een quotering – – – , – – , -, +, ++, +++. Daarover gaan de deelnemers met elkaar in gesprek, vermits de waarden op een aantal vlakken tegenstrijdig kunnen zijn, zal men ook moeten nadenken over de proportionaliteit van waarden: welke waarden wegen zwaarder door en welke minder zwaar. Dit dient uiteraard te worden gemotiveerd. Tot slot probeert men te komen tot een conclusie die dan kan worden geïmplementeerd.

Fasen
  1. Voorbereiding
    • Situatie beschrijven
    • Intuïtie uitspreken
    • Grondhoudingen aannemen
    • Dialoog voeren: perspectieven verduidelijken van de zorgvrager, naastbetrokkenen, zorgverleners en anderen.
  2. Analyse
    • De ethische vraag formuleren
    • Motieven verhelderen, handelingsmogelijkheden zoeken en effecten inschatten van zowel de zorgvrager, de naastbetrokkenen, de zorgverleners als de andere betrokkenen
  3. Evaluatie
    • Waarden evalueren
    • Normen verduidelijken vanuit het perspectief van het recht, de deontologie, de ethiek en de organisatieregels
    • Intuïties samenbrengen
  4. Waardentoets vanuit het perspectief van de zorgvrager, de naastbetrokkenen, de zorgverleners en andere betrokkenen, op basis van een score
Bronvermelding

Liégeois Axel, Waarden in dialoog. Ethiek in de zorg, Tielt, Lannoo Campus, 2019, 254 p.

Documenten

Werkblad “waarden in dialoog”

Noten
  • 1
    Maar Prof. Liégeois stelt ook een aantal verkorte versies van zijn model voor. We zullen die bespreken onder het tabblad “andere modellen”.
  • 2
    Prof. Liégeois gebruikt de term “naastbetrokkenen” voor de naaste omgeving van de zorgvrager: samenwonende partner, familie, …
  • 3
    Liégeois Axel, Waarden in dialoog. Ethiek in de zorg, Tielt, Lannoo Campus, 2019, p.82 – 87